بگذارید مستقیم برویم سر اصل مطلب چون مطالب بسیار مهمی داریم که درباره آن باید بدانیم. سندروم تخمدان پلی کیستیک روی سطح نرمال هورمون‌های زنانه تأثیر می‌گذارد. درواقع، این سندروم شرایطی است که در آن، زنان افزایش سطح هورمون مردانه را در بدن تجربه می‌کنند که می‌تواند باعث مشکلاتی در چرخه قاعدگی و باروری ایجاد کند.
برخی زنان مبتلا به این سندروم، کیست‌های زیادی در تخمدان آنها ایجاد شده که کیسه‌هایی پر از مایع هستند. این کیسه‌های پر از مایع حاوی تخمک‌های نابالغ هستند که تخمک‌گذاری نمی‌کنند. از این رو تعادل میان هورمون‌ها را به هم می‌زنند. سطوح بیش از حد هورمون جنسی مردانه آندروژن، چرخه قاعدگی را مختل می‌کند و درنتیجه باعث می‌شود که زن پریودهای نامنظم و کمتری داشته باشد که به آن الیگومنوره نیز می‌گویند.
سندروم تخمدان پلی کیستیک نه تنها روی توانایی زنان در بچه‌دار شدن تأثیر می‌گذارد، بلکه باعث ایجاد آکنه و رویش موهای زائد به دلیل افزایش سطح هورمون مردانه آندروژن می‌شود. در این مقاله از لیامگ می‌خواهیم درمورد همین عوارض، یعنی تأثیر سندروم تخمدان پلی کیستیک بر پوست و مو صحبت کنیم.
هورمون‌هایی که در پلی کیستیک شدن تخمدان دخیل‌اند
سندروم تخمدان پلی کیستیک اختلال غدد درون ریز است که زنان را در سنین باروری تحت تأثیر قرار می‌دهد. نشانه‌ها و علائم آن در اوایل دوران بلوغ شروع شده و در طول سال‌های باروری ایجاد می‌شود. عوارض مختلف بارداری مانند پره اکلامپسی یا افزایش ناگهانی فشار خون که باعث تورم صورت، دست ها و پاها، سقط جنین از جمله معضلاتی هستند که زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک تجربه می‌کنند.
این بیماری حدود ۵ تا ۱۰ درصد از زنان را در سنین باروری تحت تأثیر قرار می‌دهد. ویژگی‌های اصلی آن عدم تخمک‌گذاری، تخمدان پلی کیستیک و موهای زائد بدن یا صورت (هیرسوتیسم) است.
هورمون‌ها نقش بسیار زیادی در عملکرد صحیح عملکردهای بدن دارند. هورمون‌های اصلی که نقش مهمی در پلی کیستیک شدن تخمدان دارند عبارت‌اند از:
انسولین
شیوع قابل توجهی از مقاومت به انسولین در اغلب زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک دیده شده. انسولین هورمونی است که توسط سلول‌های بتاپانکراس ترشح می‌شود و به کنترل میزان قند یا گلوکز در خون کمک می‌کند. با مقاومت به انسولین، سلول‌های بدن به طور معمول به انسولین پاسخ نمی‌دهند. گلوکز نمی‌تواند به راحتی وارد سلول‌ها شود بنابراین در خون تجمع می‌یابد. این می‌تواند درنهایت منجر به دیابت نوع ۲ شود. زنان مبتلا به این سندروم مقاومت به انسولین ایجاد می‌کنند. بنابراین بدن آنها نمی‌تواند به خوبی به این هورمون واکنش نشان دهد.
آندروژن
غده هیپوفیز در مغز، هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئین‌ساز یا رنگدانه‌ساز (LH) را می‌سازد که فرآیند تخمک‌گذاری را کنترل می‌کنند. FSH باعث تحریک تخمدان برای تولید فولیکول یا یک کیسه حاوی تخمک می‌شود. سپس، LH به تخمدان سیگنال می‌دهد تا تخمک بالغ را آزاد کند. همه زنان سطوح کمی از آندروژن یا هورمون مردانه تولید شده توسط تخمدان‌هایشان را دارند؛ اما پلی‌کیست‌ها باعث می‌شود تخمدان‌ها مقادیر زیادی آندروژن تولید کنند. این تولید بیش از حد آندروژن با افزایش انسولین تولید شده توسط پانکراس مرتبط است. سطح بیش از حد آندروژن باعث ایجاد موهای زائد صورت و بدن یا هیرسوتیسم و آکنه شدید و طاسی می‌شود.
پروژسترون
در طول چرخه قاعدگی طبیعی، مغز هورمون لوتئین ساز (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH) را به تخمدان‌ها می‌فرستد. سپس، مراحل زیر رخ می‌دهند.
- افزایش شدید LH تخمدان‌ها را تحریک می‌کند تا تخمک‌گذاری انجام دهند یا تخمک آزاد کنند.
- تخمک به سمت لوله فالوپ رفته و وارد رحم می‌شود.
- پروژسترون از تخمدان باعث ضخیم شدن پوشش داخلی رحم و آماده شدن برای بارداری می‌شود.
- اگر تخمک بارور نشود، پوشش داخلی رحم می‌ریزد.
- پس از دوره قاعدگی، چرخه دوباره شروع می‌شود
اما در تخمدان پلی کیستیک، سطح LH اغلب با شروع چرخه قاعدگی بالاست، سطح LH نیز بالاتر از FSH است. LH بیش از حد می‌تواند باعث سطوح بالاتر آندروژن و استروژن و سطوح پایین‌تر پروژسترون شود. بدون پروژسترون، روند تخمک‌گذاری اتفاق نمی‌افتد و قاعدگی نامنظم است.
می‌دانید تغییرات هورمونی با پوست و موی شما چه می‌کند؟ این مقاله را حتماً مطالعه کنید.
علائم سندروم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
پلی کیستیک شدن تخمدان، بسیار شایع و یک اختلال غدد درون‌ریز است که زنان را در سنین باروری تحت تأثیر قرار می‌دهد. اصطلاح «پلی کیستیک» به معنای «کیست‌های زیاد» است چرا که در تخمدان زنان مبتلا به این سندروم کیست‌های متعددی ایجاد می‌شود. این کیست‌ها درواقع کیست نیستند بلکه فولیکول‌های نیمه تشکیل‌شده‌ای هستند که هرکدام حاوی یک تخمک هستند. سندروم تخمدان پلی کیستیک با موهای زائد بدن و صورت (هیرسوتیسم)، طاسی با الگوی مردانه، آکنه، افزایش وزن، ناباروری، پریودهای نامنظم یا کم‌تکرار مشخص می‌شود. برخی علائم این سندروم را در ادامه می‌خواندید.
پریودهای نامنظم
سطوح بیش از حد آندروژن (هورمون جنسی مردانه) و انسولین می‌تواند در چرخه قاعدگی و تخمک‌گذاری اختلال ایجاد کند. درنتیجه، زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک، پریودهای نامنظم را تجربه می‌کنند.
افزایش موی زائد (هیرسوتیسم)
یکی دیگر از نشانه‌های سندروم تخمدان پلی کیستیک، هیرسوتیسم یا افزایش موی زائد صورت و بدن است. مو معمولاً در جایی رشد می‌کند که بیشتر برای مردان شایع است مثل چانه، بالای لب، زیر شکم، کمر و ران. هیرسوتیسم با افزایش سطح آندروژن بدن مرتبط است. معمولاً تخمدان‌ها مقدار کمی آندروژن تولید می‌کنند که کاملا طبیعی است. اما در زنانی که تخمدان پلی کیستیک دارند، این سطح بیش از حد است که باعث ایجاد هیرسوتیسم در آنها می‌شود.
ریزش مو
برخی زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک از طاسی با الگوی مردانه نیز رنج می‌برند.
کاهش باروری
افزایش سطح هورمون انسولین و آندروژن همچنین روی روند طبیعی ماهانه تخمک‌گذاری تأثیر می‌گذارد که طی آن، تخمدان یک تخمک را برای لقاح توسط سلول اسپرم آزاد می‌کند. این باعث می‌شود زنانی که تخمدان پلی کیستیک دارند، به طور کلی پریود نشوند یا پریود نامنظم داشته باشند. از آنجایی که تخمک‌گذاری مختل می‌شود، شانس باردار شدن به شدت کاهش می‌یابد. با این حال، برخی از زنان به طور طبیعی و بدون انجام هیچگونه درمانی باردار می‌شوند اما برخی دیگر ممکن است مجبور باشند برای باردارشدن به درمان متوسل شوند.
کیست‌های متعدد در تخمدان‌ها
اصطلاح «پلی کیستیک» به معنی «تعداد زیادی کیست» است. در تخمدان زنان مبتلا به این سندروم کیست‌هایی ایجاد می‌شود. این کیست‌ها درواقع کیست نیستند بلکه فولیکول‌های نیمه تشکیل‌شده‌ای هستند که هرکدام یک تخمک را در خود جای داده‌اند.
تغییر حس و حال
زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک بیشتر در معرض خطر ابتلا به افسردگی و اضطراب، آکنه، ناباروری و افزایش وزن هستند. به همین خاطر، بروز نوسانات خلقی و در برخی موارد، افسردگی و اضطراب در آنها اجتناب ناپذیر است.
افزایش وزن
افزایش تولید آندروژن (هورمون جنسی مردانه) علاوه بر مقاومت به انسولین منجر به افزایش وزن در زنان مبتلا به این سندروم خواهد شد.
دلیل ابتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
علت دقیق سندروم تخمدان پلی کیستیک ناشناخته است اما دیده شده که عدم تعادل در هورمون‌ها باعث این سندروم می‌شود. این سندروم معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که هورمونی به نام هورمون لوتئین‌ساز یا رنگدانه‌ساز (LH) (ترشح شده از غده هیپوفیز)، یا سطح انسولین (تولید شده توسط لوزالمعده) بسیار بالا باشد. سطح بالای این هورمون‌ها باعث می‌شود تخمدان‌ها مقادیر اضافی آندروژن یا هورمون جنسی مردانه بسازند. در نهایت، مقدار اضافی آندروژن فرآیند تخمک‌گذاری را مختل می‌کند.
در این بخش به دلایل اصلی که منجر به تشکیل کیست‌های متعدد در تخمدان می‌شوند، اشاره می‌کنیم.
مقاومت به انسولین
انسولین هورمونی است که از پانکراس ترشح می‌شود و به کنترل میزان قند یا گلوکز خون کمک می‌کند. با مقاومت به انسولین، سلول‌های بدن به‌طور معمول به آن پاسخ نمی‌دهند. گلوکز نمی‌تواند به راحتی وارد سلول‌ها شود بنابراین در خون جمع می‌شود. از آنجایی که سلول‌ها قادر به استفاده صحیح از انسولین نیستند، لوزالمعده با تولید انسولین بیشتر جبران می‌کند که باعث می‌شود تخمدان‌ها آندروژن بیشتری تولید کنند. سطوح بیش از حد انسولین درنهایت منجر به ابتلا به دیابت نوع ۲ خواهد شد.
التهاب
زنانی که تخمدان پلی کیستیک دارند، درنتیجه سطوح بیش از حد انسولین در بدن، دچار اضافه‌وزن و چاقی می‌شوند. این به نوبه خود می‌تواند منجر به التهاب شود. التهاب بالای بدن در ابتلا به این سندروم نقش دارد.
تأثیر سندروم تخمدان پلی کیستیک بر بدن
باید میان عملکردهای طبیعی بدن تعادلی وجود داشته باشد تا بدن بتواند به‌طور طبیعی کار کند. عدم تعادل هورمونی می‌تواند تغییرات گسترده‌ای در بدن ایجاد کند و به همین دلیل عملکرد طبیعی بدن دچار اختلال خواهد شد. این سندروم می‌تواند بدن را به طرق مختلفی تحت تأثیر خود قرار دهد که چند مورد را بررسی می‌کنیم.
ناباروری
سندروم تخمدان پلی کیستیک علت اصلی ناباروری در زنان است. عدم تعادل در هورمون‌ها در روند تخمک‌گذاری اختلال ایجاد می‌کند و وقتی تخمدان قادر به تخمک‌گذاری نباشد، زن امکان بچه‌دار شدن نخواهد داشت.
آپنه خواب
آپنه خواب وقتی اتفاق می‌افتد که راه تنفسی فوقانی در طول خواب مسدود می‌شود. وجود بافت چربی بیش از حد در گردن می‌تواند تا حدی راه تنفسی را مسدود کرده و منجر به بی‌خوابی و خستگی شود. این مشکل در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک که اضافه وزن و مقاومت به انسولین پیدا می‌کنند، رایج است.
سرطان آندومتر
در طول چرخه قاعدگی طبیعی، پوشش رحم، ضخیم می‌شود. این موضوع به واسطه هورمون زنانه پروژسترون تحریک می‌شود تا رحم برای بارداری آماده شود. هنگامی که تخمک توسط سلول اسپرم بارور نمی‌شود، پوشش آن متلاشی شده و با خون پریود ریزش می‌کند. این مرحله در تخمدان خانم‌های مبتلا به سندروم اجرا نمی‌شود؛ در نتیجه، هر ماه پوششی داخلی ایجاد می‌شود که می‌تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد.
افسردگی
آکنه، افزایش موهای زائد صورت و بدن، لکه‌های پوستی تیره اطراف گردن و دیگر قسمت‌های بدن به همراه طاسی با الگوی مردانه ازجمله نتایج پلی کیستیک شدن تخمدان در زنان است. همه این‌ها تأثیر به شدت زیادی روی روحیه خانم‌ها دارد و می‌تواند باعث نوسانات خلقی، اضطراب و افسردگی شود.
تأثیر سندروم تخمدان پلی کیستیک بر پوست
جریان غیرطبیعی هورمون‌ها می‌تواند روی پوست و موی شما نیز تأثیر بگذارد. در ادامه قرار است تأثیر سندروم تخمدان پلی کیستیک بر روی پوست را باهم بررسی کنیم.
آکانتوز نیگریکانس
یک بیماری پوستی است که پوست را به رنگ قهوه‌ای تیره و ضخیم می‌کند. آکانتوز نیگریکانس چین‌های پوستی زیربغل، کشاله‌ران و پشت گردن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مقاومت به انسولین و چاقی دو عاملی هستند که منجر به این بیماری پوستی می‌شوند. در سندروم تخمدان پلی کیستیک هم بدن به انسولین پاسخ نمی‌دهد؛ بنابراین ترشح انسولین از پانکراس افزایش می‌یابد. برخی از مواد مخدر نیز می‌توانند از علل ابتلا به این بیماری به حساب بیایند.
کاهش وزن و کاهش مقاومت به انسولین با رژیم غذایی کم گلیسمی و ورزش منظم بهترین درمان برای آکانتوز نیگریکانس است. درمان‌های دیگر مانند لایه‌برداری TCA نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.
هیرسوتیسم د سندروم تخمدان پلی کیستیک
هیرسوتیسم که به عنوان موهای زائد صورت شناخته می‌شود، نتیجه ترشح بیش از حد هورمون‌های مردانه است و در بیمارانی که تخمدان پلی کیستیک دارند، بسیار دیده می‌شود. هیرسوتیسم عمدتاً موجب رویش موهای زائد بر روی چانه، سینه، ران‌ها و پهلوها می‌شود. مصرف دارو و روش‌هایی مانند لیزر موهای زائد می‌توانند در از بین بردن این موهای ناخواسته مؤثر باشند.
آکنه
آکنه و جوش روی صورت شما زیاد است؟ می‌تواند به خاطر پلی کیستیک بودن تخمدان باشد. زنانی که از نوجوانی یا برای اولین بار بعد از ۲۵ سالگی، آکنه داشته‌اند باید به متخصص پوست مراجعه کرده و آزمایش‌های مرتبط با سندروم تخمدان پلی کیستیک را بدهند. این سندروم معمولاً باعث ایجاد آکنه در قسمت پایین صورت از جمله خط فک، گونه‌ها، چانه و بالای گردن می‌شود.
داروهایی وجود دارد که می‌تواند به رفع مشکلات کمک کند. این داروها عبارت‌اند از داروهای ضدبارداری خوراکی، داروهای ضدآندروژن و رتینوئیدها. درمورد رعایت رژیم غذایی، سعی کنید غذاهایی مثل گوجه‌فرنگی، کلم پیچ، اسفناج، بادام، گردو، ماهی قزل‌آلا، روغن زیتون، انواع توت و زردچوبه را که دارای خواص ضدالتهابی است، در وعده‌های غذایی‌تان بگنجانید.
درماتیت سبورئیک
درماتیت سبورئیک یک بیماری شایع پوستی است که می‌تواند باعث ایجاد پوسته‌های براق شود. نواحی چرب پوست مثل اطراف بینی، بین ابروها و پشت گوش را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین می‌تواند باعث چرب شدن پوست و شوره سر شود.
تأثیر سندروم تخمدان پلی کیستیک روی مو
از آنجایی که بدن یک زن در طول سندروم تخمدان پلی کیستیک شروع به تولید آندروژن‌های بیشتری می‌کند، می‌تواند باعث رشد موهای زائد شود. همچنین می‌تواند ریزش مو را به دنبال داشته باشد. ریزش مو یکی از مشکلات رایج در زنان مبتلا به این سندروم است.
شایع‌ترین نواحی مو که تحت تأثیر این سندروم قرار می‌گیرد به شرح زیر است.
- بالای لب
- محل ریش
- روی سینه
- پایین شکم
- داخل ران
- پایین کمر
تشخیص سندروم تخمدان پلی کیستیک چگونه انجام می‌شود؟
تشخیص سندروم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند فرآیندی زمان‌بر باشد چرا که برخی از این نشانه‌ها مثل کیست‌های متعدد در تخمدان لزوماً برای همه نمایان نمی‌شود. پزشک معمولاً سؤالات متعددی درباره داشتن آکنه، افزایش موهای زائد بدن و صورت، افزایش وزن و غیره می‌پرسد.
به همراه آن، معاینه فیزیکی نیز انجام می‌شود که شامل معاینه لگن است. در این حالت، سلامت اندام‌های تناسلی هم به‌صورت داخلی و هم به‌صورت خارجی بررسی می‌شود. علاوه بر معاینه لگن، آزمایش خون و سونوگرافی نیز لازم است. آزمایش خون برای بررسی سطح آندروژن و سایر هورمون‌ها و سونوگرافی برای بررسی اندازه غیرعادی تخمدان‌ها و همچنین بررسی وجود کیست در آنها.
درمان سندروم تخمدان پلی کیستیک چگونه انجام می‌شود؟
تغییر سبک زندگی مثل کاهش اضافه وزن، ورزش روزانه و خوردن غذاهای سالم به بهبود سندروم تخمدان پلی کیستیک کمک می‌کند. اما ممکن است بعضی خانم‌ها تمام شرایط بالا را رعایت کنند ولی همچنان با این بیماری درگیر باشند. در این شرایط بهتر است داروهایی را برای کنترل عوارض این بیماری و همچنین مقاومت به انسولین و ناباروری مصرف کنند.
برخی از داروهایی که پزشک معمولاً برای از بین بردن کیست‌های تخمدان تجویز می‌کند را در اینجا توضیح می‌دهیم.
داروی ضدبارداری برای درمان سندروم تخمدان پلی کیستیک
قرص‌های ضدبارداری حاوی هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون هستند. مصرف این قرص‌ها به تنظیم چرخه قاعدگی کمک می‌کند و به مدیریت علائم سندروم تخمدان پلی کیستیک منجر می‌شود. جلوگیری از بارداری با مصرف قرص همچنین می‌تواند به کاهش موهای زائد صورت و بدن و آکنه کمک کند. به علاوه، خطر ابتلا به سرطان آندومتر را کاهش می‌دهد چرا که به ریزش پوشش رحم کمک می‌کند. آنها همچنین می‌توانند تولید هورمون مردانه آندوژن را کاهش دهند.
متفورمین
متفورمین برای درمان سندروم تخمدان پلی کیستیک تجویز می‌شود. این دارو می‌تواند به بدن کمک کند تا راحت‌تر به انسولین تولید شده توسط پانکراس پاسخ داده و سطح گلوکز را بهتر کنترل کند. متفورمین همچنین می‌تواند مقاومت به انسولین و سطوح بالای انسولین و همچنین آندوژن بالا را کاهش دهد.
داروی رفع موهای زائد
افلورنیتین – با نام تجاری وانیکا به فروش می‌رسد و دارویی است که برای درمان رشد بیش از حد موهای صورت در زنان استفاده می‌شود. این دارو به شکل کرم است و برای زنانی که تخمدان پلی کیستیک دارند، تجویز می‌شود تا جلوی رشد موهای زائد را بگیرد. اما موهای زائد فعلی را از بین نمی‌برد.
رژیم غذایی و راهکارهای خانگی برای درمان سندروم تخمدان پلی کیستیک
داشتن یک سبک زندگی سالم لزوماً به سلامت کلی فرد کمک نمی‌کند اما می‌تواند به زنانی که تخمدان پلی کیستیک دارند، کمک کند تا اثرات سندروم تخمدان پلی کیستیک را معکوس کنند. خوردن آگاهانه، ورزش منظم، خواب بهتر و مدیریت استرس همگی می‌توانند به مدیریت علائم کمک کنند. سه روز در هفته پیاه‌روی ۳۰ دقیقه‌ای کنید تا وزن خود را کاهش دهید. رژیم غذایی سالم با کربوهیدرات کم داشته باشید.
اگر فکر می‌کنید علائم و نشانه‌های مربوط به این سندروم را دارید، سریع‌تر به متخصص مراجعه و روند پیشگیری یا درمان را طی کنید. سلامت شما باید در اولویت کارهایتان باشد.
